Smak - Biografija
Grupa Smak je ime dobila po dramskom kolažu koji se u vreme kada je grupa nastala izvodio i u Kragujevcu.
Slobodan Kominac Koma bio je pevač u prvoj postavi Smaka i jedan od njenih osnivača. Pre Smaka je svirao gitaru i pevao u kragujevačkim grupama Džentri i Senke. Sa izvesnim muzičkim obrazovanjem, Kominac je imao iskustva u komponovanju. U prvo vreme, on je bio šef grupe Smak određujući repertoar za igranke. Grupu napušta u dva navrata, da bi definitivno otišao iz Smaka u leto 1973. godine.
Drugi originalni član grupe jeste Miša Nikolić. On je bio orguljaš u prvoj postavi Smaka. U Kragujevac je dolazio svakog vikenda iz Beograda u kom je studirao Muzičku akademiju. Grupu je napustio u leto 1972. godine.
Smak je u Kragujevcu 1971. osnovao gitarski virtuoz Radomir Mihajlović Točak. Prvu stabilnu postavu iz 1974. su činili: Radomir Mihajlović Točak (gitara), Slobodan Stojanović Kepa (bubnjevi), Zoran Milanović (bas gitara), Boris Aranđelović (vokal) i Laza Ristovski (klavijature).
Aprila 1973. godine Smak sa domaćinom Gitarijade u Požarevcu - grupom Dijamanti deli prvo mesto, da bi u leto iste godine pobedili na festivali POP muzike u banatskom selu Sanad. U oktobru, nakon čitave serije promenjenih pevača, u grupu dolazi Boris Aranđelović. On prolazi na audiciji i to tako je svojim visokim tenorom dobro otpevao pesmu Child in Time engleske grupe Dip Parpl.
Marta 1974. Smak objavljuje prvi singl. 10. novembra 1974. imaju svoj prvi nastup u Beogradu i to na rođendanu emisije Veče uz radio. U Domu Sindikata nastupaju zajedno sa sarajevskim Bijelim Dugmetom, beogradskom Pop mašinom i drugim grupama. Nekoliko dana kasnije, na samostalnom koncertu u sali Heroja na Filološkom fakultetu imaju više nego uspešan nastup. Tada prvi put sa njima nastupa mladi orguljaš iz Kraljeva Lazar Ristovski, koji postaje redovan član Smaka januara 1975.
Krajem januara 1975. Smak nastupa sa mađarskom grupom Omega u beogradskom Domu Sindikata, da bi u februaru iste godine nastupili na rok večeri u Opatiji, i nakon toga u Zagrebu na smotri najboljih ju-gitarista "Kongres rok majstora", gde Točak na čuđenje mnogih nije ozabran među četvoricu najboljih, i to samo zato što nije bio ekskluzivac zagrebačkog "Jugotona".
Aprila 1975. događa se nešto do tada nesvakidašnje na jugoslovenskom diskografskom tržištu! Izlaze dva ista singla u različitim izdavačkim kućama. I zagrebački SUZY, a i RTV Ljubljana su imale ugovore sa Smakom, te su požurile da objave singl sa tada apsolutnim muzičkim hitom, instrumentalnom kompozicijom pod nazivom Ulazak u harem. U maju, Smak kreće na turneju sa Bijelim dugmetom i istočnonemačkom rok grupom Phadys na svirke po Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Krajem maja Smak nastuma na festivalu BOOM u Zagrebu, a ubrzo nakon toga pristupaju snimanju debi albuma koji je nazvan prosto "Smak. Na njemu se našlo pet kompozicija.
Bili su predgrupa Dip Parplu na njihovom koncertu u Beogradu 1975. Nakon hit singla i odličnog koncerta sa Dip Parplom, izdali su prvi album koji je nazvan prosto "Smak", a koji je bio jedan od najprodavanijih albuma u bivšoj Jugoslaviji.
Početkom 1976. su objavili mini-ploču "Satelit" na kojoj se nalazila istoimena hit pesma i jedan od najboljih instrumentala grupe "Biska 2", bluz pesma "Šumadijski bluz" i "Put od balona - Biska 20",koju su često koristili za svoj instrumentalan deo koncerta. U ovom periodu su snimili kratak film Smak u Njujorku, na kojem je snimljena njihova mala turneja po SADu, kao deo promocije ploče "Satelit". Točak je objavio svoj prvi solo album "R. M. Točak", koji je postao najprodavaniji album u Jugoslaviji 1976. Sledeći njihov singl "Ljudi nije fer/El Dumo" je objavljen krajem 1976.
Tokom 1977. i 1978, Ristovski je bio član Bijelog dugmeta, a menjali su ga Miki Petkovski za ploču "Crna dama" (jedna od najprodavanijih albuma u Jugoslaviji), a zatim Tibor Levai, sa kojim su snimili ploču "Stranice našeg vremena" 1978. i engleske verzije ovih albuma "Black Lady" i "The Pages of Our Time", dok je u periodu od 1979. do 1981. Dado Topić (bivši član Tajma i Korni grupe) sarađivao sa Smakom kao producent i povremeni gostujući vokal na singlu "Na Balkanu" pre raspada grupe krajem 1981.
Godine 1978 Miki Petkovski odlazi u JNA, i više se ne vraća u Smak. Objavio je solo album na kome su učestvovali članovi grupe Smak, Leb i Sol, Lazar Ristovski, Gordana Ivandić i perkusionista Dejvid Mos. Novi klavijaturista Smaka postaji Subotičanin Tibor Levai. U to vreme, Točku postaju problem njegovi tekstovi kojima ostatak grupe nije zadovoljan, pa u veoma i nategnutoj lošoj atmosferi u jesen 1978. godine snimaju album Stranice našeg vremena koji pomalo podseća na progresivnu fazu Korni grupe. Posle izlaska ploče grupu napušta Tibor Levai, da bi iz Smaka krajem 1978. otišao i Točak. Kao povod za razlaz u domaćoj štampi se navodilo insistiranje R.M.Točka na njegovim tekstovima, kao i da na engleskoj verziji albuma nađu tekstovi Dejvida Mosa sa šim se ostali članovi grupe nisu složili. Smak u to vreme ima nekoliko nastupa sa Dadom Topićem i klavijaturistom Krisom Nikolsom (ex TIME), a u kombinaciju ulazi i gitarista Srđan Miodragović (Mirni ljudi).
Početkom 1979. u grupu se vraća Točak i sa sobom dovodi Lazu Ristovskog koji je razočaran lošom prodajom ploče koju je snimio sa bubnjarem Ipetom Ivandićem, kao i lošim stanjem u Bijelom Dugmetu. U to vreme, Smak sporazumno raskida ugovor sa nemačkom firmom "Bellaphon".
Početkom 1980. Smak priprema ploču Rok cirkus na kojoj je trebalo da se ostvari kompromisno viđenje svih članova. U produkciji Dade Topića napravili su hard rok orijentisano muzičko delo sa očiglednim komercijalnim pretenzijama. U to vreme panka i novog talasa, Smak je delovao potpuno anahrono, i oni juna 1981. odlučuju da prestanu sa radom. Na Kalemegdanu u Rokoteci drže oproštajni koncert pred oko 6.000 vernih fanova, i na istome izvode deo materijala sa tek snimljenog albuma Zašto ne volim sneg. Ova ploča u početku zamišljena kao Točkov solo projekat, na kraju je na insistiranje PGP RTB objavljena pod imenom Smak. Zato na njoj ne peva Boris Aranđelović, nego se umesto njega pojavljuju Dado Topić i beogradski pevač Živanović-Hoze. Album je atmosferom koju nosi prilično turoban i mračan jer ga je Točak posvetio svom preminulom bratu.
Originalna postava se opet okupila 1984. i sa Dadom Topićem i Živanovićem-Hozeom kao pevačima su snimili album "Zašto ne volim sneg", koja je bila posvećena Točkovom preminulom bratu, nakon čega su se opet razišli, a Laza Ristovski je ponovo prešao u Bijelo dugme. Vratili su se 1986. sa novim klavijaturistom Milanom Đurđevićem i snimili su ploču "Smak 86", ali su se nakon toga ponovo razišli.
Četvrti povratak Smaka se odigrao 1992, opet sa Lazom Ristovskim kao punopravnim članom, kada su uglanom svirali koncerte po Srbiji i izdali koncertni album "OdLIVEno". 1992. i 1993. Točak je promovisao svoj drugi solo album i saundtrek za film Vizantijsko plavo iz 1993,za koji je osvojio nagradu Kristalna prizma za najbolji saundtrek.
Konačno, 1994 Smak se ponovo pojavio, ali ovaj put su sa Točkom i Kepom svirali mladi muzičari: Dejan Stojanović Kepa (drugi bubnjar), Dejan Najdanović Najda (vokal), Vlada Samardžić (bas) i Milan Milosavljević Mikica (gitara). Smak je sa ovom postavom objavio album "Bioskop Foks". Četiri godine kasnije Vlada Samardžić je napustio Smak i otišao na muzički koledž Berkli,SAD. Zamenio ga je Slobodan Marković Sale sa kojim su snimili albume "Live without audience" 1998, "Egregor" 1999, "Live 3. mart 2000. Kragujevac Klub "La Cinema"" 2000.
Smak je bio, pre svega, poštovan zbog Točkove gitarske virtuoznosti po uzoru na Džimija Hendriksa i Džimija Pejdža i zbog zanimljive i snažne, mada ne uvek i uspešne, fuzije hard roka, džeza, progresivnog roka, džez roka sa snažnom bluz osnovom, sa Aranđelovićevim vokalnim falsetom koji je češće korišćen kao instrument nego za pevanje. "Ulazak u harem", instrumental inspirisan folkom, proslavio je Radomira Mihailovića Točka kao jednog od gitarskih heroja i legende muzičke scene bivše Jugoslavije tokom sedamdesetih godina dvadesetog veka, dok su albumi "Crna dama" iz 1977. i "Stranice našeg vremena" iz 1978. bile vrlo cenjene od strane obožavalaca progresivnog roka i čak su bili izdani za englesko tržište. Njihovo okupljanje, od druge polovine osamdesetih naovamo, promenilo je pravac grupe u manje inspirativni hard rok, napustivši bilo kakve elemente progresivnog roka, ali nakon povratka 1994, Smak se vratio fuziji hard roka i džeza sa elementima progresivnog roka. Kao poređenje se mogu iskoristiti sličnosti u stilu sa izvođačima kao što su Led cepelin, Dip parpl, Tejst, Dubi braters, Karlos Santana i Leb i sol.
Ovo je jedna od rijetkih grupa čak i na svjetskom nivou koja koristi dva bubnja i ima dva bubnjara.
Grupa Smak je ime dobila po dramskom kolažu koji se u vreme kada je grupa nastala izvodio i u Kragujevcu.
Slobodan Kominac Koma bio je pevač u prvoj postavi Smaka i jedan od njenih osnivača. Pre Smaka je svirao gitaru i pevao u kragujevačkim grupama Džentri i Senke. Sa izvesnim muzičkim obrazovanjem, Kominac je imao iskustva u komponovanju. U prvo vreme, on je bio šef grupe Smak određujući repertoar za igranke. Grupu napušta u dva navrata, da bi definitivno otišao iz Smaka u leto 1973. godine.
Drugi originalni član grupe jeste Miša Nikolić. On je bio orguljaš u prvoj postavi Smaka. U Kragujevac je dolazio svakog vikenda iz Beograda u kom je studirao Muzičku akademiju. Grupu je napustio u leto 1972. godine.
Smak je u Kragujevcu 1971. osnovao gitarski virtuoz Radomir Mihajlović Točak. Prvu stabilnu postavu iz 1974. su činili: Radomir Mihajlović Točak (gitara), Slobodan Stojanović Kepa (bubnjevi), Zoran Milanović (bas gitara), Boris Aranđelović (vokal) i Laza Ristovski (klavijature).
Aprila 1973. godine Smak sa domaćinom Gitarijade u Požarevcu - grupom Dijamanti deli prvo mesto, da bi u leto iste godine pobedili na festivali POP muzike u banatskom selu Sanad. U oktobru, nakon čitave serije promenjenih pevača, u grupu dolazi Boris Aranđelović. On prolazi na audiciji i to tako je svojim visokim tenorom dobro otpevao pesmu Child in Time engleske grupe Dip Parpl.
Marta 1974. Smak objavljuje prvi singl. 10. novembra 1974. imaju svoj prvi nastup u Beogradu i to na rođendanu emisije Veče uz radio. U Domu Sindikata nastupaju zajedno sa sarajevskim Bijelim Dugmetom, beogradskom Pop mašinom i drugim grupama. Nekoliko dana kasnije, na samostalnom koncertu u sali Heroja na Filološkom fakultetu imaju više nego uspešan nastup. Tada prvi put sa njima nastupa mladi orguljaš iz Kraljeva Lazar Ristovski, koji postaje redovan član Smaka januara 1975.
Krajem januara 1975. Smak nastupa sa mađarskom grupom Omega u beogradskom Domu Sindikata, da bi u februaru iste godine nastupili na rok večeri u Opatiji, i nakon toga u Zagrebu na smotri najboljih ju-gitarista "Kongres rok majstora", gde Točak na čuđenje mnogih nije ozabran među četvoricu najboljih, i to samo zato što nije bio ekskluzivac zagrebačkog "Jugotona".
Aprila 1975. događa se nešto do tada nesvakidašnje na jugoslovenskom diskografskom tržištu! Izlaze dva ista singla u različitim izdavačkim kućama. I zagrebački SUZY, a i RTV Ljubljana su imale ugovore sa Smakom, te su požurile da objave singl sa tada apsolutnim muzičkim hitom, instrumentalnom kompozicijom pod nazivom Ulazak u harem. U maju, Smak kreće na turneju sa Bijelim dugmetom i istočnonemačkom rok grupom Phadys na svirke po Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Krajem maja Smak nastuma na festivalu BOOM u Zagrebu, a ubrzo nakon toga pristupaju snimanju debi albuma koji je nazvan prosto "Smak. Na njemu se našlo pet kompozicija.
Bili su predgrupa Dip Parplu na njihovom koncertu u Beogradu 1975. Nakon hit singla i odličnog koncerta sa Dip Parplom, izdali su prvi album koji je nazvan prosto "Smak", a koji je bio jedan od najprodavanijih albuma u bivšoj Jugoslaviji.
Početkom 1976. su objavili mini-ploču "Satelit" na kojoj se nalazila istoimena hit pesma i jedan od najboljih instrumentala grupe "Biska 2", bluz pesma "Šumadijski bluz" i "Put od balona - Biska 20",koju su često koristili za svoj instrumentalan deo koncerta. U ovom periodu su snimili kratak film Smak u Njujorku, na kojem je snimljena njihova mala turneja po SADu, kao deo promocije ploče "Satelit". Točak je objavio svoj prvi solo album "R. M. Točak", koji je postao najprodavaniji album u Jugoslaviji 1976. Sledeći njihov singl "Ljudi nije fer/El Dumo" je objavljen krajem 1976.
Tokom 1977. i 1978, Ristovski je bio član Bijelog dugmeta, a menjali su ga Miki Petkovski za ploču "Crna dama" (jedna od najprodavanijih albuma u Jugoslaviji), a zatim Tibor Levai, sa kojim su snimili ploču "Stranice našeg vremena" 1978. i engleske verzije ovih albuma "Black Lady" i "The Pages of Our Time", dok je u periodu od 1979. do 1981. Dado Topić (bivši član Tajma i Korni grupe) sarađivao sa Smakom kao producent i povremeni gostujući vokal na singlu "Na Balkanu" pre raspada grupe krajem 1981.
Godine 1978 Miki Petkovski odlazi u JNA, i više se ne vraća u Smak. Objavio je solo album na kome su učestvovali članovi grupe Smak, Leb i Sol, Lazar Ristovski, Gordana Ivandić i perkusionista Dejvid Mos. Novi klavijaturista Smaka postaji Subotičanin Tibor Levai. U to vreme, Točku postaju problem njegovi tekstovi kojima ostatak grupe nije zadovoljan, pa u veoma i nategnutoj lošoj atmosferi u jesen 1978. godine snimaju album Stranice našeg vremena koji pomalo podseća na progresivnu fazu Korni grupe. Posle izlaska ploče grupu napušta Tibor Levai, da bi iz Smaka krajem 1978. otišao i Točak. Kao povod za razlaz u domaćoj štampi se navodilo insistiranje R.M.Točka na njegovim tekstovima, kao i da na engleskoj verziji albuma nađu tekstovi Dejvida Mosa sa šim se ostali članovi grupe nisu složili. Smak u to vreme ima nekoliko nastupa sa Dadom Topićem i klavijaturistom Krisom Nikolsom (ex TIME), a u kombinaciju ulazi i gitarista Srđan Miodragović (Mirni ljudi).
Početkom 1979. u grupu se vraća Točak i sa sobom dovodi Lazu Ristovskog koji je razočaran lošom prodajom ploče koju je snimio sa bubnjarem Ipetom Ivandićem, kao i lošim stanjem u Bijelom Dugmetu. U to vreme, Smak sporazumno raskida ugovor sa nemačkom firmom "Bellaphon".
Početkom 1980. Smak priprema ploču Rok cirkus na kojoj je trebalo da se ostvari kompromisno viđenje svih članova. U produkciji Dade Topića napravili su hard rok orijentisano muzičko delo sa očiglednim komercijalnim pretenzijama. U to vreme panka i novog talasa, Smak je delovao potpuno anahrono, i oni juna 1981. odlučuju da prestanu sa radom. Na Kalemegdanu u Rokoteci drže oproštajni koncert pred oko 6.000 vernih fanova, i na istome izvode deo materijala sa tek snimljenog albuma Zašto ne volim sneg. Ova ploča u početku zamišljena kao Točkov solo projekat, na kraju je na insistiranje PGP RTB objavljena pod imenom Smak. Zato na njoj ne peva Boris Aranđelović, nego se umesto njega pojavljuju Dado Topić i beogradski pevač Živanović-Hoze. Album je atmosferom koju nosi prilično turoban i mračan jer ga je Točak posvetio svom preminulom bratu.
Originalna postava se opet okupila 1984. i sa Dadom Topićem i Živanovićem-Hozeom kao pevačima su snimili album "Zašto ne volim sneg", koja je bila posvećena Točkovom preminulom bratu, nakon čega su se opet razišli, a Laza Ristovski je ponovo prešao u Bijelo dugme. Vratili su se 1986. sa novim klavijaturistom Milanom Đurđevićem i snimili su ploču "Smak 86", ali su se nakon toga ponovo razišli.
Četvrti povratak Smaka se odigrao 1992, opet sa Lazom Ristovskim kao punopravnim članom, kada su uglanom svirali koncerte po Srbiji i izdali koncertni album "OdLIVEno". 1992. i 1993. Točak je promovisao svoj drugi solo album i saundtrek za film Vizantijsko plavo iz 1993,za koji je osvojio nagradu Kristalna prizma za najbolji saundtrek.
Konačno, 1994 Smak se ponovo pojavio, ali ovaj put su sa Točkom i Kepom svirali mladi muzičari: Dejan Stojanović Kepa (drugi bubnjar), Dejan Najdanović Najda (vokal), Vlada Samardžić (bas) i Milan Milosavljević Mikica (gitara). Smak je sa ovom postavom objavio album "Bioskop Foks". Četiri godine kasnije Vlada Samardžić je napustio Smak i otišao na muzički koledž Berkli,SAD. Zamenio ga je Slobodan Marković Sale sa kojim su snimili albume "Live without audience" 1998, "Egregor" 1999, "Live 3. mart 2000. Kragujevac Klub "La Cinema"" 2000.
Smak je bio, pre svega, poštovan zbog Točkove gitarske virtuoznosti po uzoru na Džimija Hendriksa i Džimija Pejdža i zbog zanimljive i snažne, mada ne uvek i uspešne, fuzije hard roka, džeza, progresivnog roka, džez roka sa snažnom bluz osnovom, sa Aranđelovićevim vokalnim falsetom koji je češće korišćen kao instrument nego za pevanje. "Ulazak u harem", instrumental inspirisan folkom, proslavio je Radomira Mihailovića Točka kao jednog od gitarskih heroja i legende muzičke scene bivše Jugoslavije tokom sedamdesetih godina dvadesetog veka, dok su albumi "Crna dama" iz 1977. i "Stranice našeg vremena" iz 1978. bile vrlo cenjene od strane obožavalaca progresivnog roka i čak su bili izdani za englesko tržište. Njihovo okupljanje, od druge polovine osamdesetih naovamo, promenilo je pravac grupe u manje inspirativni hard rok, napustivši bilo kakve elemente progresivnog roka, ali nakon povratka 1994, Smak se vratio fuziji hard roka i džeza sa elementima progresivnog roka. Kao poređenje se mogu iskoristiti sličnosti u stilu sa izvođačima kao što su Led cepelin, Dip parpl, Tejst, Dubi braters, Karlos Santana i Leb i sol.
Ovo je jedna od rijetkih grupa čak i na svjetskom nivou koja koristi dva bubnja i ima dva bubnjara.